Ακριβώς ένας χρόνος συμπληρώνεται αυτή την εβδομάδα από τη σύσταση της Ειδικής Γραμματείας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων στη χώρα μας.

Για πρώτη φορά στην Ελλάδα συστάθηκε γραμματεία με αποκλειστικό γνώμονα τη φροντίδα χιλιάδων προσφυγόπουλων που φτάνουν στη χώρα μόνα τους, με δουλεμπορικά κυκλώματα είτε με κυκλώματα εμπορίας ανθρώπων. Παιδιά που ζούσαν σε ακατάλληλες συνθήκες στα Κέντρα Υποδοχής της χώρας, ακόμα και σε κρατητήρια.

Η ειδική γραμματέας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων Ειρήνη Αγαπηδάκη είχε δηλώσει σχετικά: «Από το 2001, η χώρα μας έχει ελεγχθεί τόσο από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων όσο και από το Συμβούλιο της Ευρώπης για παραβίαση των δικαιωμάτων των ασυνόδευτων ανηλίκων, καθώς αδυνατούσαμε να στεγάσουμε αυτά τα παιδιά με αποτέλεσμα να τα κρατάμε στα τμήματα. Η ελληνική κυβέρνηση βάζει, τέλος, σε αυτήν την πρακτική σε νομοθετικό και επιχειρησιακό επίπεδο, διασφαλίζοντας το σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και το βέλτιστο συμφέρον των ασυνόδευτων ανηλίκων».

Από τη σύσταση της Γραμματείας, κάθε μήνα με αποκορύφωμα τον Σεπτέμβρη, τα μετρήσιμα αποτελέσματα μίας ενεργής -στο πεδίο- δουλειάς καταγραφόταν ως το οριστικό κλείσιμο μιας μελανής κηλίδας στη διαχείριση του προσφυγικού.

  • Δραστική μείωση των ασυνόδευτων ανηλίκων στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης.

Το 2019 και το πρώτο τρίμηνο του 2020 μαζί με τη μεγάλη αύξηση των αφίξεων καταγράφηκε και μεγάλη αύξηση των ασυνόδευτων ανηλίκων και κορυφαία ένταση του φαινομένου υπερσυγκέντρωσης ασυνόδευτων παιδιών σε Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (1.746 ασυνόδευτοι ανήλικοι καταγράφονταν τον Νοέμβρη του 2019 μόνο στα νησιά και τον Εβρο). Ωστόσο, από το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Φεβρουαρίου 2020 μέχρι και τον Αύγουστο του 2020 (δηλαδή πριν ακόμη την καταστροφική πυρκαγιά στο ΚΥΤ της Μόριας), η Ειδική Γραμματεία με συντονισμένες και συστηματικές μεταφορές των ασυνόδευτων ανηλίκων από τα ΚΥΤ των νησιών και τον Εβρο κατάφερε να πετύχει μείωση του αριθμού των ασυνόδευτων παιδιών που διαμένουν σε ΚΥΤ, ήδη κατά 54%, πριν από την πυρκαγιά στη Μόρια.

Το αμέσως επόμενο διάστημα μετακινήθηκαν μαζικά περίπου τα 700 ασυνόδευτα παιδιά που είχαν απομείνει στα ΚΥΤ προς δομές της ενδοχώρας (ξενοδοχεία, κέντρα φιλοξενίας). Είναι χαρακτηριστικό πως λόγω των ενεργειών των προηγούμενων μηνών μέσα σε μία μέρα μετά τον εμπρησμό της Μόριας περισσότερα από 400 παιδιά μεταφέρθηκαν σε λίγες ώρες. Πλέον -με εξαίρεση τις νέες αφίξεις που κατά καιρούς φτάνουν- κανένα ασυνόδευτο παιδί δεν ζει στα ΚΥΤ νησιών και Εβρου.

  • Απομάκρυνση όλων των ασυνόδευτων παιδιών από τις αστυνομικές υπηρεσίες υπό το καθεστώς της προστατευτικής φύλαξης και θεσμοθέτηση ρύθμισης για τον οριστικό τερματισμό της.

Για χρόνια η Ελλάδα διατηρούσε τον απαράδεκτο θεσμό «έκτακτης» διαμονής ασυνόδευτων παιδιών σε κρατητήρια των Αστυνομικών Τμημάτων ως λύση ανάγκης για να μη φιλοξενούνται τα παιδιά αυτά μαζί με ενήλικους χωρίς επιτήρηση. Αποδεδειγμένα, στις 31.03.2020 καταγράφονται 331 ασυνόδευτοι ανήλικοι υπό προστατευτική φύλαξη και στις 14.11.2020 ο αριθμός των ασυνόδευτων παιδιών σε συνθήκες κράτησης είναι μηδενικός, μετά την κατάργηση του αναχρονιστικού θεσμού από την Ειδική Γραμματεία. Παράλληλα, επεξεργάστηκε και έχει θέσει ήδη σε εφαρμογή, σε συνεργασία με την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, εθνικό μηχανισμό για τον εντοπισμό, την παραπομπή και την επείγουσα φιλοξενία των ασυνόδευτων ανηλίκων, ο οποίος στην πλήρη του εφαρμογή θα αποτελέσει ένα εναλλακτικό μοντέλο φροντίδας για τα ασυνόδευτα παιδιά σε επισφαλείς συνθήκες.

  • Ενίσχυση της εθνικής δυναμικότητας θέσεων φιλοξενίας για ασυνόδευτους ανηλίκους.

Στις 31/07/2019 τα κέντρα φιλοξενίας (ξενώνες) ήταν 47 και απέδιδαν 1.115 θέσεις φιλοξενίας, ενώ τα διαμερίσματα ημιαυτόνομης διαβίωσης ήταν δώδεκα και απέδιδαν 48 θέσεις φιλοξενίας. Η αύξηση των θέσεων φιλοξενίας σε ξενώνες και διαμερίσματα ημιαυτόνομης διαβίωσης πλέον αγγίζει το ποσοστό του 42%, οι θέσεις φιλοξενίας σε ξενώνες αγγίζουν τις 1.637, ενώ παράλληλα οι θέσεις στα διαμερίσματα ημι-αυτόνομης διαβίωσης τις 312.

  • Πρόγραμμα Εθελοντικής Μετεγκατάστασης Ασυνόδευτων Ανηλίκων.

Η Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων συντονίζει την υλοποίηση του Προγράμματος Εθελοντικής Μετεγκατάστασης ασυνόδευτων ανηλίκων από την Ελλάδα σε άλλα κράτη με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και με την υποστήριξη διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών. To Πρόγραμμα Εθελοντικής Μετεγκατάστασης υλοποιείται κανονικά παρά τους περιορισμούς που έχει επιφέρει η πανδημία του Covid-19. Μέχρι στιγμής, 1.900 άτομα έχουν μετεγκατασταθεί. Περισσότερα από 600 ασυνόδευτα παιδιά έχουν μεταφερθεί σε κράτη-μέλη (Λουξεμβούργο, Γερμανία, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Φινλανδία, Βέλγιο, Γαλλία, Λιθουανία). Επίσης, έχουν ολοκληρωθεί οι μεταφορές στη Γερμανία που αφορούσε περιπτώσεις οικογενειών με παιδιά που πάσχουν από σοβαρές ιατρικές παθήσεις, καθώς μεταφέρθηκαν συνολικά 1.024 άτομα (και συνολικά 613 ανήλικοι) σε μόλις 5 μήνες. Για το 2021 υπολογίζεται με βάση τις δεσμεύσεις των κρατών- μελών ότι περίπου 900 ασυνόδευτα παιδιά θα μετεγκατασταθούν επίσης.