Συγκρατημένη αισιοδοξία για την πορεία και τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας έχουν πλέον στο υπουργείο Οικονομικών για το 2021 παρακολουθώντας τις εξελίξεις στο υγειονομικό πεδίο και διατηρώντας την πρόβλεψη για ανάπτυξη 3,6%, παρά τις πολύ περισσότερο αισιόδοξες προβλέψεις που βλέπουν τον τελευταίο καιρό το φως της δημοσιότητας.

Οι αρχικές προβλέψεις που είχαν ενσωματωθεί στον προϋπολογισμό του 2021 μιλούσαν για ύφεση 10,5% το 2020 και ανάπτυξη 4,8% το τρέχον έτος. Παρά, όμως, τον περιορισμό της ύφεσης στο 8,2% για το 2020, η πρόβλεψη για ανάπτυξη φέτος «κουρεύτηκε» στο 3,6% η οποία και διατηρείται.

Επίσης, στον προϋπολογισμό του 2021 -που κατατέθηκε τον Νοέμβριο του 2020 και ψηφίστηκε τον περασμένο Δεκέμβριο- υπήρχε πρόβλεψη για μέτρα στήριξης ύψους 32 δισ. ευρώ από τα οποία 24 δισ. για το 2020 και 7,5 δισ. ευρώ για το 2021. Εξι μήνες αργότερα, κοντά στα μέσα Ιουνίου και πριν γίνει ορατός ο κίνδυνος για νέα πανδημία από τη μετάλλαξη «Δ», τα μέτρα στήριξης που είχαν θεσμοθετηθεί ή υλοποιούνταν ήδη αθροίζονταν σε 39,77 δισ. ευρώ. Τα 24 δισ. για το 2020 δεν αυξήθηκαν αλλά τα μέτρα για το 2021 υπερδιπλασιάστηκαν και έφτασαν στα 15,77 δισ. ευρώ, από τα 7,5 δισ. που υπολογίζονταν αρχικά.

Τουρισμός

Ολα αυτά πριν από την εξάπλωση στη χώρα της μετάλλαξης «Δ» που απειλεί να ανατρέψει τις προβλέψεις για ανάκαμψη του τζίρου στον τουρισμό στο 45% του αντίστοιχου τζίρου του 2019 (περίπου στα 8 δισ.).

Προς το παρόν από το οικονομικό επιτελείο εκφράζεται συγκρατημένη αισιοδοξία ότι ακόμη και αν έρθει το τέταρτο κύμα, οι συνέπειες θα είναι σαφώς ηπιότερες από τα προηγούμενα καθώς ένα ποσοστό 40-45% του πληθυσμού έχει ήδη εμβολιαστεί. Επίσης, σε αντίθεση με το τρίτο κύμα υπάρχει και η διαθεσιμότητα των εμβολίων και μπορεί το ποσοστό να αυξηθεί ακόμη περισσότερο περιορίζοντας την πίεση στο ΕΣΥ και την οικονομία.

Στην κυβέρνηση ξορκίζουν το σενάριο ενός νέου lockdown

Προς το παρόν η κυβέρνηση ξορκίζει ένα νέο lockdown της οικονομίας το οποίο, εκτός από την απώλεια 3-3,5 δισ. ευρώ που θα έφερνε σε μηνιαία βάση στον προϋπολογισμό λόγω της ανάγκης για λήψη νέων μέτρων στήριξης και της απώλειας φορολογικών εσόδων, θα απειλούσε με μόνιμες ζημιές την οικονομία. Τούτο με δεδομένο ότι το νέο κλείσιμο της οικονομίας θα ερχόταν σε μια περίοδο επανεκκίνησης και σταδιακής απόσυρσης των μέτρων στήριξης.

Ενα νέο lockdown θα μεγεθύνει προβλήματα τα οποία υπήρχαν και πριν από την πανδημία αλλά έγιναν πιο απειλητικά στους 16 μήνες της υγειονομικής κρίσης λόγω της μείωσης έως και μηδενισμού του τζίρου μεγάλων κλάδων της οικονομίας όπως ο τουρισμός, η εστίαση, η διασκέδαση και το λιανεμπόριο.

» Το πρώτο πρόβλημα είναι της χρηματοδότησης που θα είχαν έτσι κι αλλιώς πάνω από 800.000 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις ακόμη και αν δεν είχε προηγηθεί η πανδημία. Οι επιχειρήσεις αυτές στη μεγάλη τους πλειοψηφία είναι μικρές και πολύ μικρές και άρα δεν έχουν τραπεζικό προφίλ και δυνατότητα προσφυγής σε νέο δανεισμό. Λόγω του μεγάλου ακόμη υπολοίπου των μη εξυπηρετούμενων δανείων οι τράπεζες αρνούνται να αναλάβουν μεγαλύτερο πιστωτικό κίνδυνο και δέχονται να χρηματοδοτήσουν κάποιες από τις επιχειρήσεις αυτές μόνο μέσω εγγυοδοτικών προγραμμάτων ή πιστωτικών γραμμών μέσω της ΕΤΕπ. Με βάση όμως τις εκτιμήσεις των επαγγελματικών οργανώσεων τα κριτήρια για την ένταξη σε αυτά τα προγράμματα έχουν αυτή τη στιγμή περίπου 100.000 επιχειρήσεις. Ο πρώτος βάσιμος προβληματισμός του οικονομικού επιτελείου είναι ότι η πιστωτική ασφυξία μπορεί να οδηγήσει σε κύμα λουκέτων και σε αύξηση της ανεργίας.

» Το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι αν μέχρι και το τέλος του χρόνου η οικονομία δεν αποκαταστήσει πλήρως τη λειτουργία της, τότε δεν θα έχει έννοια κάποια ρύθμιση των οφειλών της πανδημίας καθώς θα βρει τις επιχειρήσεις στην ίδια κατάσταση που ήταν στις αρχές του χρόνου.

Θα πρέπει επίσης να υπενθυμίσουμε ότι από το 2022 θα πρέπει να αρχίσουν να αποπληρώνονται και τα 4,2 δισ. από τα συνολικά 8,4 δισ. με τα οποία ενίσχυσε το Δημόσιο περίπου 400.000 επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες μέσα από 7 κύκλους του προγράμματος από τον Απρίλιο του 2020 μέχρι και τον περασμένο Μάιο. Χωρίς να έχουμε πλήρη λειτουργία της οικονομίας κάτι τέτοιο θα είναι πολύ δύσκολο για αυτούς που και μπορούν και θέλουν να ακολουθήσουν τις 60 δόσεις του προγράμματος αποπληρωμής που έχει θεσπίσει το υπουργείο Οικονομικών.

Τα μέτρα περιορισμού θα… βραχυκυκλώσουν το Ταμείο Ανάκαμψης

Η αύξηση των περιορισμών στην οικονομία είναι πιθανό να επηρεάσει το βασικό αναπτυξιακό εργαλείο της ελληνικής οικονομίας για την επόμενη πενταετία, το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας των 30,5 δισ. ευρώ. Με δεδομένο ότι το σώμα της διοίκησης του Ταμείου έχει θέσει τον φιλόδοξο στόχο να ολοκληρώσει το σύνολο των δημοσίων επενδύσεων μέχρι και το καλοκαίρι του 2025 μέσα σε ένα πολύ σφικτό και απαιτητικό χρονοδιάγραμμα έγκρισης, ένταξης και υλοποίησης έργων και μεταρρυθμίσεων. Στη διαδικασία εκτός από τον κορμό της διοίκησης μετέχει και το σύνολο των υπουργείων που έχουν ενταγμένα έργα στο Ταμείο. Συνεπώς, η οποιαδήποτε καθυστέρηση θα αποτελέσει απειλή για την απώλεια υπερπολύτιμων πόρων με μεγάλο πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα για την οικονομία.

Μεγάλος κίνδυνος είναι και ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός που θα είναι δύσκολο να διορθωθεί χωρίς νέα μέτρα στήριξης.

Σύμφωνο Σταθερότητας

Τούτο με δεδομένο ότι τον Σεπτέμβριο οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης θα ξεκινήσουν τη συζήτηση για να αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας. Αν, εκτός από την Ελλάδα, υπάρξουν και άλλες χώρες οι οποίες θα έχουν ξεπεράσει τα όρια, τότε οι βόρειες χώρες, με πρώτη τη Γερμανία, θα είναι πολύ δύσκολο να πειστούν για χαλάρωση των αυστηρών κριτηρίων του Συμφώνου που εφαρμόστηκε το 2013 κάτω από άλλες συνθήκες. Αν η Ελλάδα το 2023 δεν επιστρέψει -όπως προβλέπει- σε πρωτογενή πλεονάσματα, τότε θα υποχρεωθεί εκ των πραγμάτων να το κάνει εφαρμόζοντας ξανά περιοριστικά μέτρα, κάτι που θα σήμαινε συνολική υποχώρηση στην οικονομική πολιτική της μείωσης φόρων.

Ενα δείγμα για το πώς μπορούμε να φτάσουμε στον δημοσιονομικό εκτροχιασμό δίνει ο προϋπολογισμός του 2021. Με 7,5 δισ. μέτρα στήριξης ο προϋπολογισμός του 2021 προέβλεπε τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος στο 6,7% του ΑΕΠ για το 2021 από 9,9% που προέβλεπε για το 2020. Σε ό,τι αφορά το πρωτογενές έλλειμμα αναμενόταν μείωση στο 3,8% του ΑΕΠ από 7,2% που αναμενόταν ότι θα φτάσει το 2020. Με την αναθεώρηση του προϋπολογισμού για μέτρα στήριξης από τα 7,5 δισ. ευρώ στα 15,7, το δημοσιονομικό έλλειμμα από το 9,9% του ΑΕΠ αυξάνεται οριακά στο 10% ενώ και το πρωτογενές έλλειμμα μένει και τις δύο χρονιές πάνω από 7% του ΑΕΠ.

Το κρίσιμο μέγεθος του χρέους από το 208,9% του ΑΕΠ που αναμενόταν το 2020 υπολογιζόταν να μειωθεί στο 199,6% το 2021. Μετά την αύξηση των μέτρων στήριξης για φέτος, παρότι τον περασμένο χρόνο ήταν μικρότερο, στο 205% του ΑΕΠ, φέτος αναμένεται να παραμείνει στα ίδια επίπεδα, στο 204,8%.

Χρέος – έλλειμμα

Με αυτά τα δεδομένα μια νέα αύξηση των δαπανών, των μέτρων στήριξης και μιας νέας απώλειας δημοσίων εσόδων λόγω της πανδημίας θα αύξανε ακόμη περισσότερο χρέος και έλλειμμα μεταφέροντας βάρος και για το 2022, έτος για το οποίο έχουν συγκεντρωθεί οι περισσότερες προσδοκίες για οριστική υπέρβαση της κρίσης και κάλυψη και με το παραπάνω της ύφεσης κατά 8,2% του ΑΕΠ στο τέλος του 2020.