Το προβληματικό και… ευφάνταστο γεωγραφικό μνημόνιο Αγκυρας-Τρίπολης για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, του Νοεμβρίου του 2019, ήταν ένα από τα δύο πιο σημαντικά θέματα όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφθηκε στη Λιβύη.

Γράφει ο Αθανάσιος Ε. Δρούγος*

Παρά το γεγονός ότι η οποιαδήποτε ακύρωση του συγκεκριμένου μνημονίου (που αγνοεί δικαιώματα νησιών σε ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα) δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση και οι οιωνοί (τουλάχιστον στη διάρκεια της τρέχουσας μεταβατικής κυβέρνησης μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου) δεν είναι καλοί, εν τούτοις η επίσκεψη για πολλούς και διαφόρους λόγους του Κυριάκου Μητσοτάκη καλώς έγινε, γιατί υπάρχουν και πολλά επιμέρους διμερή θέματα (πέραν του μνημονίου Σάρατζ-Ερντογάν) που χρειάζεται να προωθηθούν.

Πρεσβεία, προξενείο

Η επαναλειτουργία της πρεσβείας μας στην Τρίπολη και προσεχώς γενικού προξενείου στην Βεγγάζη αναμένεται -στα όρια του εφικτού  και λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαίτερα ισχυρή πολιτική, ενεργειακή και στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στην βορειοαφρικανική χώρα- να ενισχύσουν το πλαίσιο των διμερών επαφών μας στους τομείς του εμπορίου, του πολιτισμού, της ναυτιλίας, των μεταφορών και της υγείας (σταδιακά και με συγκεκριμένα βήματα). Ακόμα και χώρες που βρίσκονται σε φάση βαθιάς εχθρότητας ή και πολεμικών αντιπαραθέσεων διεθνώς διατηρούν διπλωματικές αποστολές και πρεσβείες. Αυτοί που επικρίνουν το γεγονός ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφθηκε τη Λιβύη είναι μακράν νυχτωμένοι καθώς χρειαζόμαστε πρεσβεία σε γειτονική χώρα με παραδοσιακούς δεσμούς.

1 Παρά την έντονη και επιτυχή παρουσία της Τουρκίας στη Λιβύη (προσέφερε ισχυρή διακλαδική στρατιωτική υποστήριξη στη νόμιμη κυβέρνηση το 2020) η παρούσα κατάσταση είναι μεταβατική και οι ενδολιβυκές σχέσεις, παρά τη θετική παρέμβαση των ΟΗΕ/UNSMIL και της Αμερικανίδας πρέσβειρας Στέφι Ουίλιαμς, είναι σε… κινούμενη άμμο. Μπορεί η κυβέρνηση του μεταβατικού πρωθυπουργού Αμπτουλχαμίντ Ντμπεΐμπα να είναι φιλοτουρκικών θέσεων (και δύσκολα αλλάζει) αλλά όλα τα κράτη επιστρέφουν μέσω πρεσβειών και εταιριών στην Τρίπολη. Αυτή είναι η κατάσταση ρεαλιστικά ενώ τα «άστρα» των Χαφτάρ και Ακίλε Σάλεχ δύουν.

Είναι εντυπωσιακή η επιστροφή πλείστων χωρών στη Λιβύη με εκπροσώπους εταιριών να εισέρχονται δυνατά στους τομείς των κατασκευών και της εκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων (Αυστρία, Γερμανία, Ιταλία, Νορβηγία, Γαλλία, Μ. Βρετανία, ΗΠΑ, Ισπανία). Προφανώς η παρουσία της Τουρκίας είναι σημαντική αλλά είναι καθοριστικής σημασίας να παρακολουθούμε τις δραστηριότητές της εκεί γιατί θα υπάρξουν ευκαιρίες. Την ώρα που ήταν στην Τρίπολη ο Κυριάκος Μητσοτάκης ήταν ήδη εκεί ο πρωθυπουργός της Μάλτας Ρόμπερτ Αμπελά και ο Ιταλός Μάριο Ντράγκι και μιλούσαν για νέα συμβόλαια επιχειρήσεων, αεροπορικών συνδέσεων κ.ά.

2 Η ανατολική Λιβύη/Κυρηναϊκή είναι νότια της Κρήτης (με πολύ σημαντικές πόλεις, όπως η Βεγγάζη, η Αζνταμπίγια, η Ντέρνα, η Σούσαχ, η αλ Μπάιντα, το Τομπρούκ) και η επιρροή της Αγκυρας είναι σαφέστατα λιγότερο ισχυρή συγκριτικά με εκείνη που έχει σε Τρίπολη, Ζιντάν, Ναλούτ, Μισράτα, Γκαριάν, Αλ Χομς κ.λπ.). Συνεπώς μέσω του γενικού προξενείου μας στη Βεγγάζη σύντομα θα υπάρξουν ευκαιρίες. Η Ελλάδα είναι κράτος-μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ, με τον Σαρλ Μισέλ της Ε.Ε. και τον γ.γ. του ΝΑΤΟ Γενς Στόλντεμπεργκ να έχουν τονίσει στη μεταβατική κυβέρνηση ότι θέλουν να συνδράμουν στην ανασυγκρότηση της Λιβύης. Οπως γίνεται με την ειδική αποστολή του ΝΑΤΟ στο Ιράκ (στην οποία συμμετέχουν Τούρκοι αξιωματικοί-εκπαιδευτές), έτσι θα δρομολογηθεί σε κάποια χρονική στιγμή κάτι παρόμοιο με τη Λιβύη. Σε μία τέτοια στρατιωτική-αστυνομική αποστολή η χώρα μας θα πρέπει να είναι παρούσα.

3 Με τις βορειοαφρικανικές ακτές η Ιταλία, η Μάλτα και η Ελλάδα, λόγω των μεταναστευτικών ρευμάτων, έχουν προβλήματα (από εκεί εμείς τα λιγότερα). Ομως θα μπορούσαμε να διευρύνουμε και αναβαθμίσουμε τη συνεργασία μας με τη Λιβυκή Ακτοφυλακή και να πραγματοποιούμε κοινές ασκήσεις και άλλες δραστηριότητες. Είναι πολύ σημαντικό να επιστρέψουμε με διαπίστευση ακολούθου Αμυνας στην Τρίπολη (όπως είχαμε παλιά), ο οποίος να έχει στο γραφείο του -ει δυνατόν- βοηθό στρατιωτικό ακόλουθο που να γνωρίζει την αραβική γλώσσα. Επίσης, οι δύο χώρες θα ήταν καλό σε επίπεδο ακτοφυλακών/λιμενικού να έχουν αξιωματικούς-συνδέσμους σε Χανιά και Βεγγάζη ή Ντέρνα για την παρακολούθηση και άμεση επίλυση διμερών ζητημάτων ασφάλειας κ.λπ.

4 Ασφαλώς οι θέσεις του Λίβυου μεταβατικού πρωθυπουργού σε αρκετά σημεία δεν είναι επαρκείς και ικανοποιητικές για εμάς σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες νότια της Κρήτης. Εκανε λόγο για σύσταση ομιχλωδών «τεχνικών επιτροπών» ενώ δήλωσε ετοιμότητα για μελλοντική ρύθμιση θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Λιβύης, Ελλάδας και Τουρκίας! Τα προβλήματα μπροστά μας είναι πολλά, ενώ πρέπει να έχουμε φυσική παρουσία στην Τρίπολη και δεν μπορούμε να είμαστε καθόλου σίγουροι για τη μελλοντική συμπεριφορά του Καΐρου απέναντί μας (γιατί συνεχίζονται οι μυστικές επαφές του με την Αγκυρα). Εμείς με την επίσκεψη των Μητσοτάκη-Δένδια στην Τρίπολη κάναμε ένα πρώτο βήμα. Χρειάζονται συνέχεια και καθημερινή παρακολούθηση των εξελίξεων στο εσωτερικό και περιφερειακά της Λιβύης, γιατί τα σύνορά της είναι πορώδη και απροστάτευτα και μαγνητικοί πόλοι ασύμμετρων-μη γραμμικών απειλών.